Explorerend onderzoek naar manieren om een gezond gewicht te behouden *

Naar overgewicht wordt veel onderzoek gedaan om deze problematiek in kaart te brengen en op te lossen. Een groot deel van de Nederlanders bevolking heeft echter geen overgewicht, maar een gezond gewicht. In opdracht van het Voedingscentrum is onderzocht hoe mensen zonder overgewicht erin slagen een gezond gewicht te behouden en welke factoren daarbij van belang zijn. Aanleiding voor het onderzoek vormde het proefschrift van Birgitte Wammes waarin wordt aanbevolen om mensen strategieën aan te bieden voor langetermijn-gewichtsbehoud (1).

Het gaat om een explorerende studie met een driedelige opzet. Eerst is een literatuuronderzoek uitgevoerd, gevolgd door drie focusgroepinterviews (ieder bestaande uit vijf deelnemers). Vervolgens zijn de bevindingen uit het literatuuronderzoek en het kwalitatieve onderzoek getoetst met een (digitale) steekproef van (n=176).

Uit het onderzoek komt naar voren dat de respondenten niet alleen letten op een gezonde leefstijl, maar ook bezig zijn met zaken als het strak zitten van kleding, naar het gevoel luisteren en het monitoren van gewicht (met de weegschaal). Het gaat hierbij veelal om zelfmonitoringstrategieën die van belang lijken te zijn voor het volhouden van de gezonde leefstijl. Wanneer wel een gewichtstoename plaatsvindt, wordt veelal een ‘correctiestrategie’ toegepast. Deze bestaat bijvoorbeeld uit een paar dagen bewuster kiezen voor gezond eten en regelmatig bewegen. Het is wenselijk dat hiervoor handvatten worden gegeven. Gewichtstoenames worden in de onderzoeksgroep de hand gehouden door een toename van maximaal 2 kilo toe te staan.

Om gewichtsbehoud lange termijn vol te houden blijkt een hoge mate van eigen effectiviteit en een hoge motivatie om een gezond gewicht te behouden nodig. Een manier om de eigen effectiviteit te verhogen, is het stimuleren van zelfmonitoren. Een eenvoudig voorbeeld is het wekelijks op de weegschaal staan. Belangrijk is hierbij wel dat er bewust met de verkregen informatie over het gewicht wordt omgegaan. Door frequent zelfmonitoren zal er niet snel een grote toename in gewicht ontstaan. Het is daarbij van belang dat het vertrouwen in het eigen kunnen groot is.

Ook blijkt het van belang om een flexibele eetrestrictie toe te passen, wat inhoudt dat er gedurende het eten niet té bewust gegeten wordt. Kortom, de maaltijden worden aan tafel genuttigd (bewust eetmoment) maar er wordt wel met de tafelgenoten geconverseerd terwijl er gegeten wordt (onbewust aan het eten). Daarbij komt uit het onderzoek een bewustzijn en omgang voor (sociale) verleidingen naar voren. Om gewichtstoenames te beperken is herkenning van verleidingen in de omgeving nodig. Wanneer de verleidingen worden herkend zijn vaardigheden nodig om met deze verleidingen om te gaan. Ook komt naar voren dat het verhogen van de regelmaat in het gezonde eetpatroon het behouden van een gezond gewicht bevordert.

Deze explorende studie laat zien dat wetenschappelijk onderzoek naar de populatie met een gezond gewicht van belang is. Verder onderzoek zou zich moeten richten op de achterliggende psychologische, sociale en omgevingsfactoren, bijvoorbeeld op sociale steun. Uit de literatuur blijkt dat sociale steun een direct effect heeft op de eigen effectiviteit (2).

Referenties

1. Wammes, B. Maak je niet dik! Evaluation of a nationwide mass media campaign aimed at prevention of weight gain in Dutch young adults. Rotterdam, 2006.

2. McAuley E, Jerome GJ, Elavsky S, Marquez DX, Ramsey SN. Predicting long term physical activity in older adults. Preventive medicine. 2003;37:110-118.

Dit artikel verscheen in Voeding Nu nummer 4 van april 2009 op bladzijde 9