Gezondheidseffecten van voeding met een hoog lectinegehalte *

Lectinen zijn specifieke koolhydraat-bindende eiwitten die natuurlijk aanwezig zijn in bijna alle planten en hun zaden, noten en vruchten. Ze hebben een belangrijke rol in biologische processen zoals de herkenning van cellen en bepaalde eiwitten. Auteurs van populaire diëten hebben de laatste jaren meermaals geschreven dat het consumeren van planten met hoge lectine-concentraties echter nadelige effecten kan hebben op de gezondheid.

Via verschillende veronderstellingen zou de consumptie van voedingsmiddelen met een hoog lectine-gehalte slecht zijn voor onder andere je darmen, het immuunsysteem, en zou de natuurlijk beschermende werking toxische reacties in het mensenlichaam opwekken.

Volkorenproducten bevatten relatief veel lectinen, omdat de volledige graankorrel, inclusief de lectine-rijke kiem, wordt verwerkt in het product. In dit kader hebben onderzoekers aan de Universiteit Maastricht de huidige wetenschappelijke literatuur over de mogelijke effecten van lectinen uit tarwe (tarwekiem-lectinen; Wheat Germ Agglutinin) op de gezondheid op een rijtje gezet. Bewijs voor de gemaakte veronderstellingen werd onder de loep genomen en een overzichtsartikel over hun bevindingen wordt gepubliceerd in de Journal of Cereal Science.

Bevindingen

Op basis van het selecte gepubliceerde onderzoek concluderen zij dat er bijzonder veel veronderstellingen zijn over de gezondheidseffecten van geïsoleerde tarwekiem-lectinen, terwijl er geen steekhoudende bewijzen zijn dat voedingsmiddelen met een relatief hoog lectine gehalte een nadelig effect op de gezondheid hebben na een normale bereidingswijze. In een laboratoriumonderzoek werd weliswaar aangetoond dat tarwekiem-lectinen zich aan darmepitheel-cellen kunnen binden, wat theoretisch kan leiden tot een ‘lekkende’ darm (ongewenst toegenomen darmpermeabiliteit) en tot een verminderde nutriëntenopname. Het is echter onwaarschijnlijk dat tarwekiem-lectinen daadwerkelijk bindingsactiviteit vertonen als ze worden geconsumeerd  in voedsel dat aan bereidingshitte is blootgesteld. In andere dierproeven werden erg grote hoeveelheden lectinen gebruikt die bij lange na niet overeenkomen met de hoeveelheid lectinen in een gemiddeld menselijk dieet.

De onderzoekers concluderen dat er geen duidelijk bewijs is dat in een mens daadwerkelijk opname van tarwekiem-lectinen in de darm plaatsvindt en vermoeden dan ook, gezien de bekende positieve gezondheidseffecten van volkorenproducten, dat de negatieve gezondheidseffecten van lectinen geen reden zijn het consumeren van deze producten te ontmoedigen.

Hoewel soms met elkaar verward, zijn tarwekiem-lectinen andere eiwitten dan gluten. Personen met het prikkelbaredarmsyndroom, coeliakie, glutenallergie of gluten-sensitiviteit kunnen wel profiteren van een dieet zonder gluten uit tarwe.

Een uitgebreid Vlaams artikel naar aanleiding van de bevindingen is eerder gepubliceerd in het Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek:

van Buul, V. J., & Brouns, F. J. P. H. (2013). Tarwekiem-lectinen en gezondheid.  Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek, 39(3), 4-8

van Buul, V. J., & Brouns, F. J. P. H. (in press). Health effects of wheat lectins: a review? Journal of Cereal Science, http://dx.doi.org/10.1016/j.jcs.2014.01.010

Dit artikel verscheen in Voeding Nu nummer 3/4 van maart/april 2014 op bladzijde 29