Voedingscentrum: Geef gezonde lunch op basisschool

Tekst: Iris Groenenberg en Annette Stafleu

De overheid stimuleert basisscholen om gezond gedrag van hun leerlingen aan te moedigen. Als het om voeding gaat, kan een door school verstrekte gezonde lunch het voedingspatroon van kinderen verbeteren.

In het Nationaal Preventieakkoord staat de doelstelling om overgewicht onder de jeugd terug te dringen van 13,5 procent naar 9,1 procent of lager in 2040. En obesitas van 2,8 procent naar 2,3 procent of lager [1]. Een gezonde schoollunch kan hierbij helpen.

De meeste kinderen nemen zelf brood en drinken mee als ze overblijven op school. Maar de laatste jaren is er steeds meer belangstelling voor het verstrekken van een lunch op school, vanwege veelbelovende resultaten van studies zoals Eten op School en Gezonde Basisschool van de Toekomst.

In deze twee onderzoeksprojecten van de Universiteit Maastricht, Wageningen University & Research en de Vrije Universiteit Amsterdam, is de invoering van een door de school verstrekte gezonde lunch geëvalueerd [2]. Een gezonde schoollunch hield in dat minimaal 80 procent van het aanbod afkomstig moest zijn uit de Schijf van Vijf en maximaal 20 procent kleine keuzes (dagkeuzes) van buiten de Schijf van Vijf. Een dagkeuze buiten de Schijf van Vijf bevat maximaal 75 calorieën, 0,5 gram zout en 1,7 gram verzadigd vet per portie. Voor grotere porties buiten de Schijf van Vijf (weekkeuzes) is geen plaats. Daarnaast moest er voldoende keuze en variatie zijn. In het onderzoek van Universiteit Maastricht werden daarnaast extra beweegactiviteiten aangeboden.

Veelbelovende resultaten

Uit de evaluatie bleek dat kinderen meer fruit, groente en bruin- en volkorenbrood aten. Ook dronken ze meer melk en water en minder suikerhoudende dranken. In combinatie met het beweegaanbod zagen de onderzoekers een gunstig effect op de BMI en de buikomtrek.

Dit gunstige effect is doorberekend naar de toekomstige impact op overgewicht en obesitas. De onderzoekers stelden dat bij implementatie op alle basisscholen in Nederland, het percentage matig overgewicht onder 4 tot 18-jarigen in 2040 mogelijk kan worden teruggebracht naar 10,2 procent. Het percentage kinderen met obesitas naar 2,3 procent. Hiermee zou dus voor een groot deel kunnen worden bijgedragen aan de doelstelling zoals geformuleerd in het Nationaal Preventieakkoord.

Criteria

Of een gezonde schoollunch geïmplementeerd gaat worden op alle basisscholen in Nederland is aan het nieuw te vormen kabinet. Wel heeft staatssecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis in maart van dit jaar een kamerbrief gestuurd met daarbij doorrekeningen van verschillende scenario’s [3]. Hierbij is expliciet als uitgangspunt aangegeven dat de aangeboden schoollunch dient te voldoen aan de richtlijnen van het Voedingscentrum. Deze richtlijnen zullen in 2022 verder worden uitgewerkt en verspreid, met aandacht voor inspirerende voorbeelden uit de praktijk [4].

Randvoorwaarden

Bij een gezonde schoollunch hoort ook met aandacht eten. Dit betekent: samen aan tafel, de tijd nemen en de tv uit. Docenten en begeleiders geven het goede voorbeeld. Vanzelfsprekend moet de aangeboden lunch aansluiten bij de behoeften en wensen van de kinderen, ongeacht culturele of religieuze achtergrond. Ook moet er voldoende draagvlak zijn van ouders en leerkrachten, bijvoorbeeld wat betreft kosten en personele inzet. Met uiteindelijk resultaat dat ieder kind toegang heeft tot een gezonde lunch.

Voedingsbeleid

Een gezonde schoollunch kan het voedingspatroon van kinderen verbeteren. Dit kan in de vorm van een verstrekte lunch, maar scholen kunnen ook in hun beleid opnemen wat er wel en niet meegenomen kan worden voor de lunch. Het Voedingscentrum heeft hiervoor een voorbeeldbeleid en een inspiratielijst [5]. Een voedingsbeleid is een van de pijlers van het themacertificaat Voeding van Gezonde School.