Voeding is bepalend voor zowel onze eigen gezondheid als de gezondheid van onze planeet. Van het telen van gewassen tot het verwerken, transporteren, verkopen, bewaren en weggooien van voedsel: alles wat we eten heeft een impact op onze gezondheid en het milieu. Een artikel van Mark Driscoll, namens de Alpro Foundation.
Naar verwachting zal de wereldbevolking tegen 2050 gestegen zijn tot 9,7 miljard mensen en zal er als gevolg van de klimaatverandering in bepaalde delen van de wereld geen landbouw meer mogelijk zijn. De productie van gezond en duurzaam voedsel wordt dan ook één van de belangrijkste uitdagingen van de 21e eeuw.
De manier waarop we voedsel produceren en consumeren zal mee bepalen hoe we erin slagen om de volgende, dubbele uitdaging aan te pakken:
- Crisis in de volksgezondheid: dit omvat een toename van obesitas, overgewicht, niet-overdraagbare ziekten (bijv. diabetes, hartaandoeningen, kanker), maar ook ondervoeding.
- Crisis in de gezondheid van de planeet: dit omvat de uitstoot van broeikasgassen die klimaatverandering veroorzaakt, veranderingen in landgebruik die tot ontbossing leiden en de invloed van meststoffen en pesticiden op basis van fossiele brandstoffen op fauna en flora.
Als we zowel onze eigen gezondheid als die van onze planeet ingrijpend willen verbeteren, is het in de eerste plaats belangrijk dat we meer plantaardige eiwitten en minder vlees en zuivel gaan consumeren.
Heel wat burgers die begaan zijn met hun gezondheid, duurzaamheid en dierenwelzijn, hebben al de stap gezet naar meer plantaardige voeding en volgen een flexitarisch, vegetarisch of veganistisch eetpatroon. Ze hebben er bewust voor gekozen om het aandeel plantaardige producten in hun voeding te vergroten.
Belangrijkste gevolgen
Wat zijn de belangrijkste gevolgen van onze voedselkeuzes voor duurzaamheid en onze gezondheid? De productie en consumptie van dierlijke voedingsproducten (vlees en zuivel) heeft een belangrijke impact op onze gezondheid en het milieu.
Gezondheid:
Meer dan 51,6% van de Europese bevolking lijdt aan overgewicht en meer dan 20% is obees. Ongezonde voeding is de voornaamste oorzaak van alle verloren gezonde levensjaren in Europa.70 tot 80% van de ziektekosten gaan naar chronische aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2. In de EU komt dat overeen met naar schatting 700 miljard euro per jaar. Ongezonde voeding is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van gezondheidsproblemen. Door een voeding te nemen met minder verwerkt voedsel en dubbel zoveel plantaardige producten, kunnen ongeveer 11 miljoen vroegtijdige overlijdens per jaar worden vermeden.[3]
Voedselzekerheid:
Heel wat landen kampen met zowel honger en ondervoeding als overgewicht en obesitas; een op de drie mensen over de hele wereld lijdt momenteel aan een vorm van ondervoeding.
Uitstoot van broeikasgassen:
Ons voedselsysteem is naar schatting verantwoordelijk voor ongeveer 19-29% van alle broeikasgassen die wereldwijd door de mens worden geproduceerd. Vee is goed voor 14,5% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Door de overstap naar een meer plantaardig voedingspatroon zou er een aanzienlijke hoeveelheid land vrijkomen , wat dan weer tot een aanzienlijke afname van broeikasgassen zou leiden.
Biodiversiteit:
De natuur gaat er wereldwijd op achteruit en dat gebeurt tegen een snelheid die ongezien is in de geschiedenis van de mens. Eén miljoen diersoorten worden daarbij met uitsterven bedreigd. Eén schatting suggereert dat 30% van het wereldwijde verlies aan biodiversiteit verband houdt met intensieve veeteelt. De verandering in landgebruik en ontbossing is in belangrijke mate toe te schrijven aan de import van veevoeder in Europa. 80% van de Europese gewassen is afhankelijk van de bestuiving door insecten. Maar als gevolg van overmatig gebruik van pesticiden en intensieve landbouwmethoden neemt het aantal insecten in ongekende mate af, waardoor onze toekomstige voedselzekerheid wordt bedreigd.
Natuurlijke bronnen:
Vandaag wordt ongeveer 50% van de totale hoeveelheid bewoonbaar land gebruikt voor landbouw. 77% van deze landbouwgronden wordt gebruikt voor veeteelt, enerzijds als weidegrond en anderzijds om veevoeder te produceren (figuur 1). Hoewel de productie ervan veruit de meeste landbouwgrond inneemt, zorgen vlees en zuivelproducten voor slechts 17% van de wereldwijde calorievoorziening en 33% van de wereldwijde eiwitvoorziening. De resterende 23% landbouwgrond wordt gebruikt om gewassen te telen voor menselijke consumptie (goed voor 83% van onze calorievoorziening). Tegen 2050 zal de wereldwijde consumptie van vlees en zuivelproducten naar verwachting met 76% zijn gestegen, waardoor de beperkte hoeveelheid landbouwgronden nog meer onder druk zullen komen te staan.
Voedselverspilling:
in de EU wordt ongeveer 20% van het geproduceerde voedsel ergens in de waardeketen verspild. Dat komt neer op 88 miljoen ton voedsel per jaar. De bijbehorende kosten zijn naar schatting 143 miljard euro.
Wat is duurzame voeding?
Duurzame voeding een voedingspatroon dat voldoende voedingsstoffen levert die noodzakelijk zijn voor onze gezondheid én dat cultureel aanvaardbaar, betaalbaar en duurzaam is.
Zoals we ook benadrukken in onze wetenschappelijke update (zie link), is er steeds meer bewijs dat erop wijst dat voedingspatronen met een groter aandeel plantaardige producten de gezondheid kunnen verbeteren en een kleinere impact hebben op het milieu. De afgelopen tien jaar zijn steeds meer landen begonnen met het opnemen van duurzaamheidsoverwegingen in hun voedingsbeleid en in voorlichtingsprogramma's voor de consument.
Duurzame voeding: als we onze eigen gezondheid en de gezondheid van onze planeet willen verbeteren, is het van vitaal belang dat we ons voedsel duurzaam produceren en dat we gezonde, voedzame en duurzame voeding consumeren.
Integratie
Veel mensen beseffen niet dat er een overlap is van 80% tussen gezonde en duurzame voedingspatronen. Als iedereen zou eten volgens nationale richtlijnen voor een gezonde voeding, zou dat niet alleen de eigen gezondheid, maar ook de duurzaamheid ten goede komen. Overconsumptie leidt niet alleen tot obesitas en de bijbehorende gezondheidsproblemen. Wat veel mensen niet weten is dat overconsumptie leidt tot meer verspilling van voedsel en natuurlijke bronnen dan huishoudelijk voedselafval[1].
Wat kun je doen?
Praktisch gezien kun je ervoor kiezen om voedingsproducten te consumeren die gezond en duurzaam zijn. Je kunt onder andere het volgende doen:
- Eet meer plantaardige producten: neem meer groenten, fruit, peulvruchten, noten, zaden en volle granen op in je voeding
- Eet gevarieerd: voeg kleur toe aan je bord
- Matig de consumptie van zowel rood als wit vlees. Als je vlees eet, kies dan voor beter vlees, dat afkomstig is van landbouwsystemen die biologisch zijn of gebaseerd zijn op agro-ecologische landbouwmethoden (bijv. biologische producten, eieren van vrije uitloop, melk van grazende koeien)
- Koop zoveel mogelijk seizoens- of lokale producten
- Eet minder producten die veel verzadigde vetten, zout of suikers bevatten
- Gebruik vooral leidingwater
- Kies voor producten die afkomstig zijn van gecertificeerde bronnen, zoals duurzame vis (gecertificeerd door de Marine Stewardship Council) of vb. fairtrade- producten
Meer informatie over de wetenschap achter meer plantaardig eten vind je in ons E-book More Plant Based Eating for the Planet.
Dit artikel is gesponsord door Alpro Foundation.
[1] Alexander et al. 2017, Losses, inefficiencies and waste in the global food system. Agricultural Systems 153, 190-200.
Lees ook: ‘Meer plantaardige voeding voor herstel en behoud van biodiversiteit’