Onderzoek naar microplastics in drinkwater nog in kinderschoenen

Hoe vaker een plastic fles met plastic dop wordt open- of dichtgedraaid, hoe meer plastic deeltjes in het water, maar vooralsnog is er geen reden voor paniek. Dat zegt Jana Weisser, onderzoeker van de Technische Universiteit in München, die studie doet naar microplastics in eten en drinken.

‘De blootstelling van de mens aan microplastic kunnen we vooralsnog alleen maar ruw schatten’, zegt onderzoeker Weisser die sprak met Voeding Nu tijdens de beurs voor biologische landbouw Biofach. ‘Er is naar dit onderwerp nog te weinig vergelijkbaar onderzoek gedaan en de studies die er zijn hanteren veelal verschillende onderzoeksmethoden. Wat we wel kunnen zeggen is dat onderzoek aantoont dat microplastics die worden ingenomen met de voeding of het drinkwater ook weer worden uitgescheiden met de ontlasting. Dat is misschien geruststellend voor degenen die zich zorgen maken over plastic in eten.’

Kinderschoenen

Jana Weisser

Weisser wijst erop dat het onderzoek naar microplastics nog in de kinderschoenen staat en erg kostbaar is. ‘Waar onderzoek wordt gedaan, wordt altijd wel wat gevonden’, licht ze toe. ‘Maar het gaat om een andersoortige analyse dan we tot nu toe in de chemie gewend zijn. We zoeken niet naar een oplosbare stof, maar naar een partikel. En we willen dan niet alleen de chemische samenstelling weten, maar ook hoeveel deeltjes het zijn en wat de verspreiding is, wat van belang is om iets te kunnen zeggen over de mogelijke toxiciteit in het ecosysteem. Hoe kleiner de deeltjes, hoe moeilijker het onderzoek, hoe meer tijd het kost, hoe kostbaarder het wordt.’ Vanwege de kosten, wordt veel onderzoek naar plastic gedaan in consortia.

Wat zijn microplastics?

Microplastic is de term voor kleine plastic deeltjes, kleiner dan 5 millimeter en groter dan 1 micrometer. Als ze nog kleiner zijn, is er sprake van nanoplastics. Deze laatste zijn zo klein dat ze door celmembranen kunnen dringen. Microplastics ontstaan door plastic afval dat in het milieu terecht is gekomen. Ze zijn bijvoorbeeld afkomstig van een plastic tas waar de zon jarenlang op heeft ingewerkt, waarna deze broos is geworden en in kleinere deeltjes uiteen is gevallen. De deeltjes komen vervolgens terecht in waterlopen, rivieren, de zee of de bodem en ze bereiken via deze weg de menselijke voedselketen. Deeltjes afkomstig van plastic afval in het milieu worden secundaire microplastics genoemd. Daarnaast zijn er primaire plastics in het milieu te vinden die direct afkomstig zijn van bijvoorbeeld cosmetica (gels) of vezels van synthetische kleding.

Drinkwater

In de afgelopen paar jaren vonden verschillende onderzoeken naar microplastics in verschillende soorten drinkwater plaats. Twee onderzoeken werden gedaan naar kraanwater; in een onderzoek ging het om drinkwater dat gewonnen werd uit oppervlaktewater, in het andere onderzoek om water uit een bron. Andere onderzoeken richtten zich op bron- en mineraalwater dat in flessen in de handel wordt verkocht.

‘We zien dat onbewerkt oppervlaktewater de meeste deeltjes microplastic bevat’, zegt Weisser. ‘Dat is natuurlijk te verwachten, maar we zien ook dat de vaste deeltjes er door zuivering goed uitgefilterd worden: 82 procent van de partikels werd er na een eerste filtering uitgehaald. De hoeveelheid microplastic die in het drinkwater zelf werd aangetroffen was zeer laag, hooguit 7 partikels per kubieke meter. Deze waren vooral afkomstig van pvc en polyester, het materiaal waarvan de waterleidingen waren gemaakt. Maar ook hier geldt: hoe dieper en nauwgezetter je gaat kijken, hoe meer je zult vinden.’

Plastic in flessenwater

Als het op flessenwater aankomt, dan blijkt koolzuurhoudend water over het algemeen meer plastic deeltjes te bevatten dan stil water. Ook speelt mee of de fles vaker wordt gereinigd en weer gevuld. ‘Er worden meer plastic deeltjes in herbruikbare flessen gevonden’, weet Weisser. ‘Ook zien we in het huidige onderzoek dat het gebruik van een plastic dop door het steeds op- en afdraaien afgifte van partikels veroorzaakt. Dat geldt ook voor glazen flessen met een plastic dop.’

Speculatie

Volgens Weisser is er geen onderzoek dat laat zien dat microplastics in de voedselketen schadelijke effecten hebben voor de mens. ‘Er is tot nu toe gewoonweg nog geen onderzoek naar gedaan’, zegt ze. ‘Er is wel wat onderzoek gedaan met proefdieren, sommigen vinden een effect, anderen niet. Ook zijn er proeven gedaan met cellen van varkens die nog het meest lijken op menselijke cellen. Daaruit weten we dat hoe kleiner een partikel is, hoe waarschijnlijker het is dat het in een van de organen terechtkomt. Maar er is geen bewijs, vooralsnog alleen speculatie.’