Antioxidanten en kanker: te veel van het goede *

Meer groenten en fruit eten als bescherming tegen bepaalde soorten kanker? Ja! Maar als het eten van groenten en fruit lastig is? Dan antioxidant supplementen aanbevelen? Nee!

De afgelopen maanden waren de antioxidanten weer opnieuw in de media door een artikel in Nature van onderzoekers van Harvard Medical School. Zij toonden aan dat borstkankercellen in vitro kunnen overleven als antioxidanten aan het medium worden toegevoegd. Door antioxidanten kunnen de cellen, ondanks een storing in het glucosetransport, ATP blijven genereren door over te gaan op een vetzuuroxidatieafhankelijke ATP-genererende metabole route, waardoor de cellen overleven en groeien.

De implicaties voor de mens zijn echter nog verre van duidelijk. Het betreft een laboratoriumonderzoek én het betreft antioxidanten die wij niet via de voeding of supplementen binnenkrijgen.

Maar antioxidanten laten in grootschalige trials binnen de bevolking en kankerpatiënten geen gunstige effecten zien. De meest recente meta-analyse includeerde 22 trials en concludeerde dat antioxidanten geen beschermend effect laten zien voor zowel de primaire als de secundaire preventie van kanker. Het gebruik van antioxidanten zou zelfs het risico op bepaalde soorten kanker kunnen verhogen.

Ook werden deze zomer de lang verwachte resultaten van de SELECT trial en de Physician’s Health Study II gepresenteerd in de JAMA: geen effect van antioxidanten op prostaatkanker en totaal kanker. Hebben de antioxidanten hiermee afgedaan als de mogelijke stof die het gunstige effect van groenten- en fruitconsumptie kan verklaren? Nee. De teleurstellende resultaten van de trials kunnen verklaard worden door het gebruik van een niet-fysiologische dosis, de synthetische vorm van de antioxidanten, een enkele antioxidant of een beperkte combinatie van antioxidanten.

Ook kan de populatie waarin de studie is uitgevoerd nog uitmaken: populaties met een lage of hoge basisinname of populaties met een hogere gevoeligheid voor kanker, zoals zware rokers.

Feit is wel dat we voorzichtig moeten zijn met het doen van dit soort grootschalige trials en dat er meer mechanistisch onderzoek nodig is voordat antioxidantsupplementen ter preventie van kanker worden aanbevolen. De aanbeveling om meer groenten, fruit en andere plantaardige producten te eten blijft zeker staan. Dat minder dan 10 procent van de bevolking die aanbeveling haalt is  verontrustend, maar om ter vervanging antioxidant supplementen aan te bevelen is teveel van het goede.

Dit artikel verscheen in Voeding Nu nummer 11 van november 2009 op bladzijde 31