Gezonde voeding is niet alleen goed voor het lichaam, maar ook voor het brein. Uit het onderzoek van dr. Kevin Nijssen blijkt dat ouderen die elke dag 60 gram gemengde noten consumeren na vier maanden een beter geheugen en een hogere hersendoorbloeding hadden dan tijdens een periode waarin ze geen noten aten.
Ook verbeterde de insulinegevoeligheid in hersengebieden die mogelijk betrokken zijn bij cognitieve en metabole processen, en verbeterden risicofactoren voor hart- en vaatziekten.
Een dagelijkse portie noten draagt dus mogelijk bij aan het voorkomen van leeftijdsgebonden aandoeningen en cognitieve achteruitgang. Op 25 januari promoveerde Nijssen op dit onderzoek, onder begeleiding van Prof. dr. Ronald Mensink, Prof. dr. Jogchum Plat en Dr. Peter Joris.
Op oudere leeftijd neemt het risico op diabetes en hart- en vaatziekten toe, en gaan het geheugen en de concentratie achteruit. Gezonde voeding kan helpen om gezonder oud te worden. Hoewel voorgaande onderzoeken al aangetoond hebben dat het eten van noten voordelig is om het risico op hart- en vaatziekten te verkleinen, is het minder bekend of mensen die noten toevoegen aan een gezond voedingspatroon voordeel hebben op hun cognitief functioneren. Daarom onderzocht Kevin Nijssen of het dagelijks eten van een notenmix een effect heeft op het brein en hoe dat precies werkt. Kevin is promovendus binnen de vakgroep Voeding en Bewegingswetenschappen bij NUTRIM (Institute of Nutrition and Translational Research in Metabolism). De bevinden zijn onlangs gepubliceerd in de wetenschappelijke tijdschriften The American Journal of Clinical Nutrition en Clinical Nutrition.
Tabel 1. Dagelijkse energie- en voedingsinname na de gemengde noteninterventie en controleperiode*.
*Waarden zijn gemiddelden ± SDs; n = 28. Het interventieproduct is geïncludeerd, en data na 8 en 16 weken waren gemiddeld. En%, energiepercentage; EOV, enkelvoudig onverzadigde vetzuren; MOV, meervoudig onverzadigde vetzuren.
Gedurende een periode van vier maanden aten de 28 deelnemers, allen tussen de 60 en 70 jaar oud (65 ± 3 jaar) en met overgewicht of obesitas (BMI: 27,9 ± 2.3 kg/m2), elke dag 60 gram ongezouten noten in gelijke hoeveelheden pistachenoten, cashewnoten, hazelnoten en walnoten. Binnen dit gerandomiseerd, enkelblind, gecontroleerd cross-over onderzoek aten dezelfde deelnemers ook een periode van vier maanden géén noten (de controleperiode), terwijl ze in beide perioden de Nederlandse richtlijnen goede voeding volgden. Uit voedingsvragenlijsten bleek dat de totale energie- en eiwitinname niet verschillend was tussen de interventie- en controleperiode. Gemengde notenconsumptie leidden echter tot een vermindering van de koolhydraatinname. Daarentegen was de totale vetinname hoger, met een lagere inname van verzadigde vetzuren, maar een hogere inname van onverzadigde vetzuren (Tabel 1).
Doorbloeding van de hersenen
Na vier maanden scoorden ze beter op een aantal geheugentesten en werden de hersenen in beeld gebracht met MRI-technieken (Figuur 1). “Onze resultaten laten zien dat vier maanden noten eten voldoende is om aantoonbare verbeteringen in het geheugen te krijgen.” In drie verschillende gebieden van de hersenen zagen we daarnaast een hogere doorbloeding”, licht Nijssen toe. “Dat er meer bloed gaat naar de hersengebieden die betrokken zijn bij de cognitieve functies, zorgt mogelijk voor de verbetering in geheugen die we hebben waargenomen.” De bevindingen van dit onderzoek leveren verder bewijs dat regelmatige notenconsumptie kan bijdragen aan het voorkomen van cognitieve achteruitgang bij veroudering.
Figuur 1: Resultaten van voxelgewijze vergelijkingen van de regionale hersendoorbloeding in de driedimensionale Montreal Neurological Institute-template bij oudere volwassenen. De hersendoorbloeding nam toe in drie clusters na consumptie van gemengde noten in vergelijking met de controleperiode. Cluster 1 (rood): rechter frontale en pariëtale kwab, ∆5.0 ± 6.5 mL/100 g hersenweefsel/min (17%), volume 6,920 mm3, P < 0.001; Cluster 2 (blauw) 45: linker frontale kwab, ∆5.4 ± 7.1 mL/100 g hersenweefsel/min (16%), volume 4,352 mm3, P < 0.001;
Cluster 3: bilaterale frontale kwab,
∆5.6 ± 6.6 mL/100 g hersenweefsel/min (13%), volume 2,952 mm3, P < 0.001.
Preventie
Nijssen is de eerste die onderzocht welk effect een voedingsinterventie heeft op de gevoeligheid voor insuline in verschillende hersengebieden. Insuline staat vooral bekend als een hormoon dat ervoor zorgt dat het lichaam glucose kan opnemen in de cellen van bijvoorbeeld de spieren of de lever. In de hersenen heeft insuline echter een hele andere werking. Zo is insuline in de hersenen onder andere betrokken bij het cognitief functioneren alsook het remmen van het hongergevoel.
“Ons voorgaand onderzoek laat zien dat de werking van insuline in de hersenen verandert naarmate we ouder worden, maar ook in volwassenen met overgewicht, obesitas of type 2 diabetes. We hebben nu kunnen aantonen dat het eten van noten de insulinegevoeligheid van bepaalde hersengebieden in oudere volwassen met overgewicht of obesitas daadwerkelijk kan verbeteren”. Nijssen heeft recent de Kootstra Talent Fellowship ontvangen van het Maastricht UMC+ om de reactie van de hersenen op insuline verder te bestuderen.
Noten hebben niet alleen gunstige effecten op het brein, maar ook andere resultaten binnen het onderzoek wijzen op de gezondheidsvoordelen van het consumeren van noten. De deelnemers aan de notenstudie hadden een verlaging van de bloeddruk, verminderd cholesterolgehalte en een verbeterde werking van de bloedvaten. Dit zijn allemaal risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Een dagelijkse dosis gemengde noten, in combinatie met een gezond voedingspatroon, kan dus bijdragen aan het voorkomen van leeftijdsgebonden aandoeningen en cognitieve achteruitgang.
Kevin Nijssen is recent aan Maastricht University gepromoveerd op dit onderzoek.